Kuran-ı Kerim’de anlatılan ‘Kısasta sizin için hayat vardır ‘ ayetiyle kısasın tarihi serüveni, hikmeti ve sosyal hayata katkıları.
Kuran-ı Kerim’de anlatılan ‘Kısasta sizin için hayat vardır ‘ ayetiyle kısasın tarihi serüveni, hikmeti ve sosyal hayata katkıları.
Kur’an-ı Kerim’de, Bakara Suresi 179. Ayet şu şekilde ifade edilir:
> “Ey akıl sahipleri! Kısasta sizin için hayat vardır. Umulur ki sakınırsınız.”
Bu ayet, kısas hükmünün hikmetini ve topluma kazandırdığı faydaları özetleyen önemli bir mesaj taşır. Ayette, adaletin sağlanması için kısasın uygulanmasının sadece ceza vermek amacı taşımadığı, aynı zamanda bireysel ve toplumsal hayata yönelik derin bir hikmet barındırdığı belirtilir.
1. Kısasın Tarihi Serüveni
Kısas, insanlık tarihinin erken dönemlerinden itibaren adaletin tesisi için uygulanan ceza yöntemlerinden biridir. Ancak kısasın İslam’dan önceki ve İslam’daki uygulanışı arasında belirgin farklar vardır:
a. Cahiliye Döneminde Kısas
İslam öncesi Arap toplumunda kısas, intikam odaklı ve aşırı bir şekilde uygulanıyordu.
Suçlunun statüsü, cinsiyeti veya kabilesine göre adalet ölçüleri değişebiliyordu.
Bazen bir kişinin öldürülmesine karşılık, saldırgan tarafın birçok üyesi öldürülüyor ve bu durum kan davalarına yol açıyordu.
b. İslam’la Gelen Düzenleme
İslam, kısas hükmünü adalet ve denge ilkesi çerçevesinde düzenlemiştir.
Kur’an, suç ve ceza arasında dengeyi sağlamış, aşırı intikam duygularını törpülemiştir.
Kısasın uygulanmasını yargı makamlarına bırakmış, bireysel adalet anlayışını ortadan kaldırmıştır.
c. Kısasın Alternatifleri
Kur’an, kısası farz kılarken, mağdur tarafın affetme hakkını ve diyeti (kan bedeli) kabul ederek, barış ve uzlaşma için fırsatlar sunmuştur:
> “Kim affedip bağışlarsa, onun mükafatı Allah’a aittir.” (Şura Suresi, 40)
d. İslam Tarihindeki Uygulamalar
Dört Halife döneminde kısas, dikkatli soruşturmalarla ve adil yargılama süreçleriyle uygulanmıştır.
Kısas cezaları, caydırıcılık sağlamış, suçların azalmasında etkili olmuştur.
Osmanlı’da ise kısas, İslam hukukunun temel cezai düzenlemelerinden biri olarak varlığını sürdürmüştür.
—
2. Kısasın Hikmeti
Kısas hükmü, sadece suçluya ceza vermekle sınırlı kalmaz; aynı zamanda derin hikmetlere dayanır:
a. Adaletin Sağlanması
Kısas, bireysel adalet anlayışını toplum adına devletin kontrolüne bırakır. Suç ile ceza arasında denge kurarak, adaleti tesis eder.
b. Caydırıcılık
Kısas, suçun tekrar işlenmesini önleyici bir mekanizma olarak işlev görür.
İnsanlar, bir başkasına zarar verdiklerinde aynı cezayla karşılaşacaklarını bilerek hareket ederler.
Bu, bireylerin suç işleme eğilimini azaltır.
c. Hayatı ve Toplumu Koruma
Ayette geçen “Kısasta sizin için hayat vardır” ifadesi, bu ceza sisteminin toplumun genel güvenliği için hayati önem taşıdığını belirtir.
Kısas, intikam ve kan davasını engelleyerek toplumsal barışı korur.
d. Affetme ve Merhamet Teşviki
Kur’an, kısası bir hak olarak belirlerken affetmeyi ve uzlaşmayı teşvik eder.
Bu, mağdur tarafı merhametli olmaya yönlendirirken, suçluya da ıslah olma fırsatı tanır.
—
3. Kısasın Sosyal Hayata Katkıları
a. Adaletin Yerleşmesi
Kısas, toplumda adalet duygusunun kökleşmesine katkıda bulunur. Her bireyin hakkının korunacağını bilmesi, toplumda güven ortamı oluşturur.
b. Kan Davalarının Önlenmesi
İslam, bireysel veya toplumsal intikam anlayışını kaldırarak kan davalarını önlemiştir. Kısas, intikam yerine adalet mekanizmasını işletmiştir.
c. Toplumsal Barışın Korunması
Kısasın uygulanması ve affetme mekanizması, toplumda kin ve düşmanlık duygularını azaltır. Diyet gibi uzlaşma yolları, taraflar arasında barışı teşvik eder.
d. Caydırıcı Etki
Kısasın varlığı, suç işlemeye yönelik caydırıcı bir etki sağlar. Bu, hem bireysel suçların hem de toplumsal huzuru tehdit eden büyük suçların azalmasına katkı sunar.
e. İnsan Hayatına Değer Verilmesi
Ayette vurgulanan “hayat”, bireysel ve toplumsal anlamda güvenli yaşamı ifade eder.
Kısas, adil cezalandırmayla hem mağduru hem de toplumun diğer üyelerini korur.
—
Sonuç
“Kısasta sizin için hayat vardır” ayeti, İslam’ın adalet anlayışını ve toplumsal düzeni sağlama ilkesini derin bir şekilde özetler. Kısas, bireysel intikamı önleyerek toplumsal barışa katkı sunar, suçun caydırıcılığını artırır ve hayatın korunmasını hedefler. Kur’an’ın bu ilkesine dayanan ceza sistemi, geçmişte olduğu gibi bugün de adaletin sağlanması ve toplumsal huzurun korunması açısından önemli bir rehberdir.
